Ἡ προσωπική θέωσις προϋπόθεσις τῆς ἀσκουμένης ὑπ’ αὐτοῦ ποιμαντικῆς τῆς θεώσεως. Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Π. Γεώργιος Καψάνης

Ἡ προσωπική θέωσις προϋπόθεσις τῆς ἀσκουμένης ὑπ’ αὐτοῦ ποιμαντικῆς τῆς θεώσεως

Ὁ κήρυξ, διδάσκαλος καί χειραγωγός στήν ἀπόρρητο ἕνωσι μέ τόν Θεό, τήν θέωσι, ἦτο ὁ ἴδιος φορεύς αὐτῆς τῆς χάριτος.
Ὡς μοναχός, ἀσκητής καί ἡσυχαστής στό Ἅγιον Ὄρος, ἔπαθε καί ἔμαθε τήν θέωσι.
Διήνυσε ἐν ὑπομονῇ, ὑπακοῇ καί προσευχῇ τά στάδια τῆς καθάρσεως, ἐλλάμψεως καί φωτισμοῦ, καί ἔτσι διά τῆς πράξεως ἀνῆλθε στήν θεωρία.
Δέν ἐπεζήτησε τήν ἱερωσύνη καί ἀριχερωσύνη. Ὑπῆρξε θεόκλητος καί ὄχι αὐτόκλητος33.
Ἐξῆλθε τοῦ Ἁγίου Ὄρους γιά τήν ἀνάγκη τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά ἔμεινα πάντα ἡσυχαστής ἐν μέσῳ ὅλων τῶν θορύβων τοῦ κόσμου, τῶν ἐκκλησιαστικῶν του ἀγώνων καί δοκιμασιῶν.
Οὔτε στήν φυλακή, ἤ στήν αἰχμαλωσία, ἤ στήν ἐξορία ἄφησε τήν νῆψι καί τήν προσευχή.
Κατώρθωσε, κατά τόν βιογράφο του, ὁ ἴδιος κάθε ἀρετή καί ἐχρημάτισε στούς  συγχρόνους καί τούς μεταγενεστέρους του στάθμη καί κανών τῶν ἀρετῶν34.
Κατά τόν ἴδιο βιογράφο, γνωρίσματα ἰδιαίτερα καί οἰκειότατα τῆς ὄντως μεγάλης ἐκείνης ἀρετῆς καί ψυχῆς εἶναι τά ἀκόλουθα:
«Πρῶτον, ὅτι μέ ὑπερβολήν ἦτον πρᾷος καί ταπεινός κατά τήν ψυχήν· δεύτερον, ὅτι ἐφύλαττε πάντοτε τόν ἑαυτόν του ἀνώτερον ἀπό κάθε ὀργήν καί ἔχθραν· καί μέ ἄκραν μακροθυμίαν ὑπέφερεν ἐκείνους ὁπού κατ’ αὐτοῦ ἐθύμωναν καί τόν ἐπίκραιναν· καί κοντά εἰς τήν ὑπομονή του, τούς ἀντάμειβε προθυμότατα καί μέ τά κατά δύναμιν ἀγαθά,
καί μέ λόγους καί μέ ἔργα, καί μέ κάθε λογῆς τρόπους· τρίτον, ὅτι δέν ἐδέχετο εὐκόλως τά ἁπλῶς καί ὡς ἔτυχε κατά τινων λαλούμενα· …τέταρτον, ὅτι πρός τούς ὑπερέχοντας, ὄχι μόνον ἐλεύθερον ἐφύλαττε τό φρόνημα τῆς ψυχῆς του, καί πάσης δουλοπρεποῦς κολακείας ἀνώτερον, ἀλλά πολλάκις καί εἰς μερικούς εὑρίσκετο στερρός καί ἀντίτυπος, μή παραχωρῶντας εἰς τά παράνομα· καθώς πάλιν καί ἐκ τοῦ ἐναντίου. Πέμπτον, πρός τούς ταπεινούς ἦτον ταπεινός, προνοητικός καί καθ’ ὑπερβολήν ἥμερος καί φιλάνθρωπος· ἕκτον, εἰς τούς
πειρασμούς ἦτον καρτερικός καί ἀνίκητος, καί ὡς ἄλλος ἀδάμας στερρότατος· ἕβδομον, ὅτι πρός πᾶσαν ἡδονήν ἀνθρωπίνην, τῆς τε ψυχῆς καί τοῦ σώματος παντάπασι ἦτον ἀνένδοτος καί ἀδούλωτος, σχεδόν ὡσάν ἀναίσθητος· ὄγδοον ἐπ’ ἀριθμῷ γνώρισμα ἐκείνου, τήν ἄκραν ἡσυχίαν καί γαλήνην καί χαράν τῆς ψυχῆς του· αὐτή, δηλαδή ἡ μακαρία εἰρήνη τῆς ψυχῆς του, φθάνουσα εἰς ἕξιν ἀκροτάτην καί τρόπον τινά συγκραθεῖσα καί φύσις ἄλλη γενομένη εἰς τήν ψυχήν του, ἐχύνετο διά νά εἰπῶ ἔτσι καὶ ἀνέβλυζεν εἰς τά ἔξω, δείχνουσα θαυμασίως πάντοτε καί εἰς τούς ἔξω, τόν θησαυρόν τῆς ἀνεκλαλήτου
χαρᾶς, ὁπού ἦτον κεκρυμμένος μέσα εἰς τό ταμεῖον τῆς ψυχῆς του· …(ἔνατον) νά εἶναι πάντοτε καί σύννους· καί πάντοτε ἔδειχνε ἀνταμωμένα τό χαρωπόν ἦθος μέ τήν κατάνυξιν καί τήν νῆψιν· ὄθεν καί μέ τό νά εὑρίσκετο πάντοτε εἰς κατάνυξιν καί προσοχήν, ποτέ (δέκατον) δέν ἔλειπεν ἀπό τούς ὀφθαλμούς του, καί τό παράδοξον ἐκεῖνο καί ὑπερφυσικόν ρεῦμα τῶν δακρύων, ἔξω ἀπό κάθε λογῆς
ἐξήγησιν καί παράδειγμα»35.
Συνέπεια ἐκ τῆς κεχαριτωμένης αὐτῆς καταστάσεως τῆς ἁγίας ψυχῆς του εἶναι ἐκτός τῶν ἄλλων καί αἱ ἑξῆς:
1.Οἱ λόγοι του καί αἱ συγραφαί του ἐγίνοντο δεκτοί ἀπό τούς εὐσεβεῖς ὡς ἐκ θείου φωτισμοῦ· «καί ἡ χάρις ἐκείνη λοιπόν ἡ μεγάλη ἦτον, ὁπού καί ἐλάλει καί ἐνήργει διά μέσου ἐκείνου ὑπερφυῶς καί παραδόξως πρός ἡμᾶς τούς γηΐνους»36.
Αἱ φωναί του ἐγίνοντο δεκταί ὡς «φωναί Θεοῦ» καί ὁ νοῦς του ὡς «νοῦς ἱερός», ἤ μᾶλλον «νοῦς Χριστοῦ» καί «στόμα  θεολογίας»  καί «στάθμη τῆς ὀρθῆς δοξης τῶν ἱερῶν δογμάτων»37.
2.Τήν ποιμαντική του διακονία συνοδεύουν σημεῖα, θαύματα, ἰάσεις ἀσθενειῶν. Ἡ προσευχή του ἔχει παρρησία στόν Κύριο. Ἐκ τῶν πολλῶν ἀναφερομένων ἐν ζωῇ θαυμάτων του θά ἀναφέρω την ἐκδίωξι τῆς λοιμικῆς νόσου πανώλους ἀπό τό Κάστρο τῆς Λήμνου, ὅπου ἄφοβα εἰσῆλθε καί ἐθεράπευσε καί τούς ἤδη προσβληθέντας ἀπό τήν θανατηφόρο αὐτή νόσο38.
3.Ὁ εὐσεβής λαός ἐξεδήλωσε ποικιλοτρόπως τήν εὐλάβειά του πρός τό θεοφόρο ποιμένα του.
Γράφει ὁ ἅγιος Φιλόθεος:
«Αὐτά καί τά τοιαῦτα σημεῖα καί θαύματα ἔκανε συχνά ὁ ἅγιος εἰς τόν καθένα μερικῶς· τά δέ κοινῶς εἰς ὅλους παρ’ αὐτοῦ γινόμενα, ποῦ εἶναι δυνατόν νά τά διηγηθῇ τινάς; φθάνει μόνον νά εἰπῶ, ὅτι εἰς τάς πανδήμους ἑορτάς καί συνάξεις, καί εἰς τάς ἱεράς λιτανείας καί παρρησίας μεγαλωτάτη συνέβαινε στενοχωρία, καί σπρωξίματα καί ἀντισπρωξίματα, διατί καθένας καί ἁπλῶς ὅλοι ἤθελαν νά τόν βλέπουν καί νά χάσκουν εἰς τήν ὁμιλίαν του καί εἰς τήν ὄψιν του· καί τάς φωνάς του καί τήν διδασκαλίαν του οἱ περισσότεροι Θεοῦ φωνάς καί ρήματα ζωῇς κατά ἀλήθειαν τά ἐνόμιζαν καί τά ὠνόμαζαν· ρίπτοντες δέ καί τούς περισσοτέρους των ἀρρώστους ἔπροσθεν τῶν ποδῶν ἐκείνου, τούς ἐλάμβαναν εὐθύς ὑγιαίνοντας»39.
Ἐπισφράγισμα τῆς ἁγίας ζωῆς τοῦ ἁγίου Γρηγορίου ἦτο καί ἡ μακαρία κοίμησίς του.
Κατόπιν ἐμφανίσεως ἐν ὁράματι σ’ αὐτόν τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου προλέγει, ὅτι ἡ κοίμησίς του θά συμβῇ τήν ἑπομένη τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου, ἤτοι τήν 14ην Νοεμβρίου.
Εἶναι βαριά ἀσθενής καί κλινήρης.
Δέν παύει ὅμως νά διδάσκῃ τούς παρόντας περί πειρασμῶν, ὑπομονῆς, ζωῆς, θανάτου καί ψυχῆς.  Προσέχει, προσεύχεται καί ἑτοιμάζεται γιά τήν ἔξοδο. Ἐξασθενημένος ἀπό τήν ἀσθένεια παύει καί νά ὁμιλῇ. Μόνον ψιθυρίζει ἐπανειλημμένα· «τά ἐπουράνια, εἰς τά ἐπουράνια».
Ἔτσι σέ ἡλικία 63 ἐτῶν τελειώνει τήν ἐπίγεια ζωή του.  Κατά τόν βιογράφο του:
«Ἀφοῦ δέ ἐξῆλθεν ἡ μακαρία του ψυχή, ἡ παντουργός τοῦ Πνεύματος χάρις ἐφανέρωσε ἐξαισίως, καί εἰς τούς ἔξω, τήν ἔνδον τῆς ψυχῆς λαμπρότητα· ἐπειδή φῶς πολύ καί παράδοξο ἐγέμισε τόν οἰκίσκον ἐκεῖνον, εἰς τόν ὁποῖον μέσα, ὁ ἱερός ἐκείνου νεκρός ἐκείτετο· καί ἐν ταυτῷ ἔλαμψε καί τό πρόσωπό του, καί ἔγινε παρόμοιον μέ τοῦ πρωτομάρτυρος Στεφάνου, καί μέ ὅλον ὁπού ἦτον στυγνότατον καί κατάξηρον, ἀκόμα καί πρό τῆς νεκρώσεώς του…»40.
Ἡ ἁγία του κοίμησις γίνεται ἀφορμή πνευματικῆς οἰκοδομῆς ὅσων εἶχαν τό προνόμοιο νά εἶναι πλησίον του κατά τίς τελευταῖες ἡμέρες καί ὧρες τῆς ἐπιγείου ζωῆς του, ἀλλά καί ὅσων πληροφορήθηκαν τά κατ’ αὐτήν τότε καί πληροφοροῦνται σήμερα.
Ὁ Ἅγιος ἐποίμανε τήν Ἐκκλησία μέ τήν ζωή του καί μέ τόν θάνατό του.
Τά τῶν ἁγίων ὅλα εἶναι χαριτωμένα, διδακτικά καί ἐποικοδομητικά· καί ἡ ζωή καί ὁ θάνατός των.
Ἀλλά καί εἰς τούς αἰῶνας οἰκοδομεῖ τήν Ἐκκλησία μέ τά ἱερά κείμενα, πού σάν πολύτιμη κληρονομιά μᾶς ἄφησε, μέ τό ἅγιο καί πάντα συγκλονιστικό παράδειγμα τῆς ὁσιακῆς, ἀσκητικῆς, μαρτυρικῆς καί ἀποστολικῆς ζωῆς καί ποιμαντορίας του, μέ τό χαριτόβρυτο ἱερό Λείψανό του καί μέ τίς ἅγιες καί ἰσχυρές ὑπέρ τῆς Ἐκκλησίας πρεσβεῖες του ἀπό τόν οὐράνιο θυσιαστήριο, ὅπου παρεδρεύει μέ τούς ἀπ’ αἰῶνος ἁγίους Λειτουργοῦς τοῦ πρώτου   καί μεγάλου Ἀρχιερέως καί Ἀρχιποιμένως Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ.
______________________________________________________________________________
33.Βλέπετε στόν Βίον του σελ. 63 καί 134: «Γρηγόριος δέ ὁ μέγας ὕστερα ἀπό αὐτόν καί δι’ αὐτοῦ, τῆς μεγαλοπόλεως Θεσσαλονίκης Μητροπολίτης προχειρίζεται, πολλάς καί μεγάλας διά τοῦτο δεξάμενος παρακλήσεις καί ἱκεσίας…».
34.Βίος, σελ. 181.
35.Βίος, σελ. 182- 183.
36.Βίος, σελ. 186. Βλ. καί σέλ. 81.
37.Βίος, σελ. 107. Βλ. καί σελ. 99.
38. « …καί χωρίς κανένα δισταγμόν, ἔρχεται παρευθύς ἐκεί· ἀπό δέ τούς ὑπηρέτας τους, ἄλλοι παντελῶς οὐδέ ἐκότησαν νά τόν ἀκολουθήσουν, ἀπό τόν φόβον τοῦ θανατικοῦ, ἄλλοι ἠκολούθησαν μέν ἔχοντες πίστιν εἰς τήν πρός Θεόν παρρησίαν τοῦ μεγάλου, ὅμως ἐκτυπήθησαν καί προτοῦ νά ἔμβουν μέσα εἰς τό κάστρον, κατά τήν ὥραν τῶν ἐσπερινῶν, ἀλλά τήν ἄλλην ἡμέραν καί αὐτοί ἠκολούθουν τῷ ποιμένι καί πατρί, τήν ὑγείαν καλῶς ἔχοντες, καί ἀντάμα μέ ἐκεῖνον ἐλιτάνευον ἔξω ἀπό τό κάστρον, εὐχόμενοι καἰ δεόμενοι τοῦ Θεοῦ, μέ ὅλον τόν τῆς Πόλεως λαόν· καί ἀγκαλά μέγα ἦτον καί φοβερόν τό κακόν, ἀλλ’ ὁ ἅγιος μέ τάς πρός Θεόν εὐχάς καί δεήσεις, τόσον τάς κοινάς ὅλου τοῦ λαοῦ, τόσον καί μέ τάς ξεχωριστάς τάς ἐδικάς του, τοῦ ἔστησε τήν ὁρμήν καί διέλυσε τήν νόσον καί κατέπαυσε τόν θάνατον· ὅτι ὁ Θεός ὁ τό θέλημα τῶν φοβουμένων αὐτόν ποιῶν, καθώς λέγει ὁ θεῖος Δαβίδ, καί τῆς δεήσεως αὐτῶν εἰσακούων, ἐδόξασε καί μέ τό θαῦμα τοῦτο τόν ἐδικόν του θεράποντα» (Βίος, σελ. 140).
39.Βίος, σελ. 180-181.
40.Βίος, σελ.189.

Ἐκδόσεις Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου
Ἅγιον Ὄρος
2000

σελ. 79-84

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις