Παρασκευή 13 Μαρτίου 2015

ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΙΕΡΕΩΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ Ο. ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΙΑ


ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ
ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΙΕΡΕΩΣ
ΣΩΤΗΡΙΟΥ Ο. ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΙΑ

πως εναι γνωστό, στήν περίοδο τν πτά Οκουμενικν Συνόδων συζητήθηκαν ερύτατα καί λαβαν τήν ριστική τους μορφή καί διατύπωση τά δύο θεμελιώδη δόγματα τς χριστιανικς κκλησίας, τό τριαδικό καί τό χριστολογικό. στόσο, κατ τν περοδο ατή δν συζητθησαν μνο ατά τ δο δγματα, λλ κα διφορες λλες ψεις τς ληθεας περί το Θεο, ο ποες δν συνδονται μεσα, κ πρτης ψεως τουλάχιστον, μ τό τριαδικό καί μέ τό χριστολογικό δόγμα, οτε ο συζητσεις γι’ ατά λαβαν ερύτατες διαστάσεις. Τ σημαντικότερο ζτημα, πού πασχλησε τν κκλησα στν περοδο ατ, χωρς μεση σύνδεση μέ τά προαναφερθέντα δγματα, ταν τ δόγμα τς σωτηρας. Τ ζτημα τς σωτηρας, δηλαδή τ ρτημα σχετικά μέ τό πς σζεται νθρωπος, τθηκε κυρως στή Δση, που διαμορφθηκαν κατά τόν δ' - ε' μ.Χ. α. δο μ ρθδοξες θεωρσεις του.

Τν πρτη πό ατές διατπωσε αρεσιρχης Πελγιος (+420), ποος περιόριζε τ προπατορικ μρτημα μνο στος Πρωτοπλστους, ρνομενος τν κληρονομικ μετδοσή του. Κατά τόν Πελάγιο, ο πόγονοι τν Πρωτοπλστων δν εναι νοχοι στ προπατορικ μρτημα, τ ποο χρησμευσε σ’ ατος μνο ς κακ παρδειγμα. πομνως, τ Βπτισμα παρχει φεση μνο τν προσωπικν μαρτιν μας καί χι τς προπατορικς κα, κατά συνέπειαν, τ Βπτισμα τν νηπων δν εναι ναγκαο. φο τ προπατορικ μρτημα δν κληρονομεται, δν χει καμα πδραση πάνω στόν νθρωπο κα δν πέφερε ξασθνηση τν φυσικν δυνμεών του. Ατό σημαίνει τι νθρωπος διαθτει λες τίς δυνμεις καί δυνατότητες γιά τήν σωτηρία του, μέ τίς ποες καί μόνο μπορε ν σωθ, κα μάλιστα κάνοντας χρήση το ατεξουσίου του. Πελάγιος πίστευε στή δυνατότητα ατοσωτηρίας το νθρώπου καί στήν πόλυτη δυνατότητα τς νθρώπινης φύσης γιά δικαίωση, μόνο μέ τή δύναμη τς λεύθερης βούλησης καί χωρίς τή Θεία Χάρη καί τή συνεργία το γίου Πνεύματος. Θεα Χρη νεργε μόνο πικουρικά στή σωτηρία, κυρως μέσ τς διδασκαλας κα το παραδεγματος το Χριστο. Χριστός ποτελε τό καλό παράδειγμα, τό ποο ντισταθμίζει τό κακό παράδειγμα το δάμ. Συνεπς, πλυτος προορισμς δν πρχει, λλά σχύει πόλυτη λευθερία τς βουλήσεως. σημαντικότερος πό τούς παδούς το Πελαγου, Καιλστιος (+427), ξεπέρασε τν δσκαλό του, σχυριζόμενος τι δμ ταν φσει θνητς, τι θνατος εναι κτι φυσικ στν νθρωπο κα τι νηπιοβαπτισμς δν παρχει φεση μαρτιν.
ναντον το Πελαγιανισμο προκλήθηκαν ντονες ντιδρσεις στή Δση. Στήν Καρχηδνα συνεκλθη τοπικ Σνοδος τ 411, ποία καταδκασε τίς πόμενες πελαγιανικές θσεις: α) δμ δημιουργθηκε θνητς κα, κατ συνπειαν, θ πθνησκε ετε μάρτανε, ετε χι. β) μαρτα το δμ βλαψε μνο τν διο κα χι λκληρο τ νθρπινο γνος. γ) Τ νπια εναι στήν δια κατάσταση, στήν ποα ταν δμ πρίν τήν πτση του. δ) Οτε μέ τόν θάνατο μέ τήν πτση το δμ ποθνσκει λόκληρο τ νθρπινο γνος, οτε μέ τήν νάσταση το Χριστο νσταται λόκληρο τ νθρπινο γνος. ε) νμος δηγε στν Βασιλεα τν ορανν, κατά τόν διο τρόπο μέ τ εαγγλιο. στ) Κα πρίν τήν λευση το Χριστο πρξαν νθρωποι χωρίς μαρτίες. λλη Σνοδος στήν Καρχηδνα τ 418 καταδκασε κ νου τν Πελαγιανισμ, καί ξέδωσε κτώ σχετικούς καννες.
στόσο, πσημη καταδκη το Πελαγιανισμο γινε στήν Γ' Οκουμενική Σύνοδο στήν φεσο τό 431, ποία μέ Συνοδική πιστολή της πρς τν Πάπα Ῥώμης Καιλεστνο (422-432), καθώς κα μέ τούς καννες της α' κα δ' καταδκασε τν αρεση το Πελαγίου, χωρς μως ν προβε σέ θετικ διατπωση το ρθόδοξου δγματος γιά τή σωτηρα το νθρώπου. Σύνοδος ρκέσθηκε στίς διατυπώσεις τν Συνόδων τς Καρχηδνος, πικυρνοντας καί τίς ποφσεις τους[1].

*     *     *

δευτρη πό τίς παραπάνω μή ρθόδοξες ντιλήψεις γιά τή σωτηρα νάγεται στόν ερό Αγουστνο (354-430) κα συνδεται μ τ διδασκαλα του γιά τόν πόλυτο προορισμό. ερς Αγουστνος φανεται ν δεχόταν, σύμφωνα μέ τίς σωζόμενες πηγές τουλάχιστον, τν πλρη νικαντητα τς λεύθερης βούλησης το νθρπου νά πιλέγει καί νά πράττει τό καλό κα, κατ συνπειαν, νά σώζεται. Πστευε τι, ξ ατίας τν ποτελεσμτων τς πτσης τν Πρωτοπλστων, κάθε νθρωπος πλεσε τ δυναττητα ν σωθε μέ τίς δικές του δυνάμεις, παρμεινε δέ ντός του μνο δυναττητα ν δεχθε τ σωτηρα ξωτερικά, προσφερόμενη πό κάποιον λλο. σωτηρα εναι ργο τς Θεας Χρης, λλά, φο δν σζονται λοι, συνεπάγεται τι πρχει γι τος σωζομνους πλυτος προορισμς. Θεα Χρη παρχεται σ’ ατος κα νεργε «καταγωνστως» («irresistibilis»), νεργε δηλαδή καταναγκαστικά, χωρς ν πάρχει δυνατότητα ν ποκρουσθε. νεργε, βέβαια, χι χωρς τ θληση το νθρπου, μέ τήν ννοια τι κείνη παρασκευζει κα γενν σ’ ατν τ θληση. Τος μ σωζομνους δν τούς χει προορσει διος Θες γιά τήν πώλεια, λλ' πλς τούς φνει ν καταλήξουν μόνοι τους στν καταδκη στν πλεια, γιά τήν ποα οτως λλως εναι ξιοι. Κα ατό, μως, εναι οσιαστικά προορισμς κόμη καί γι τος μ σωζομνους, κάτι τό ποο μολογε κάποιες φορές κα διος Αγουστνος[2].
Ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος (354-430), ἐπίσκοπος Ἰππῶνος. Κορυφαία μορφή τοῦ Χριστιανισμοῦ στή Δύση. Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας, ἄν καί ἔσφαλε σέ κάποια σημεῖα τῆς διδασκαλίας του.
Γι ν ποφγει ερς Αγουστνος τ λθρια ποτελσματα, πού προκύπτουν ναγκαστικά πό τήν ντίληψη ατή γιά τήν πρακτική ζωή τν νθρπων, πως πελπισα, πδοση στν μαρτα κ.τ.λ., παρατηρε τι κανείς δέν μπορε ν γνωρζει σέ τ εναι προορισμνος, παραπμπει δ στίς νεξερεύνητες βουλές το Θεο τ γεγονς τι Θες διαφορετικά νεργε γι τος μν κα διαφορετικά γι τος δ κα ζητε τν μπιστοσνη στ δικαιοσνη, τν πανσοφα κα τν γαθτητα το Θεο[3]. στόσο, ο παραπάνω ντιλψεις χουν ς ναγκαα συνπεια τ τι Θες εναι, τελικά, σχατη ατα το κακο.
περ σωτηρας διδασκαλα το Αγουστνου δν καταδικάστηκε πίσημα πό τήν κκλησα, πως ντίστοιχη το Πελαγου, εναι, μως, γεγονς τι κα ατή κινεται κτς τν ρων τς ρθόδοξης περ σωτηρας ντίληψης. αγουστνεια περ σωτηρας ντληψη πικρτησε προοδευτικά στή Δση κα καλλιεργθηκε κάτω πό διαίτερες στορικές συνθκες. Στά βασικά της σημεα υοθετήθηκε πό τούς Φργκους πό τόν στ' μ.Χ. α., ο ποοι, μαζί μέ λλες αρετικές ντιλήψεις πού ποδέχθηκαν πινόησαν, προκάλεσαν τήν πομκρυση τς Δύσης π τν κοιν Παρδοση τς ρχαίας κκλησίας, μέ ναγκαία κατάληξη τ Μγα Σχίσμα το 1054. Σ’ ατ τή διδασκαλία βασστηκαν μεταγενστερα κάποιες λλες, ντελς ξνες πρς τν ρθδοξη, θεωρσεις το περ σωτηρας δγματος στή Δύση, κάποιες πό τίς ποες φστανται μχρι σμερα. ντίθετα, ο θεωρσεις ατές παρμειναν γνωστες στν νατολ, ποα ταν πντοτε σταθερά προσηλωμνη στν ρθόδοξη περ σωτηρας ντιλψη, τήν ποία θά δομε στή συνέχεια[4]. στόσο, δν λλειψαν κα στή Δση φωνές ναντον τν παραπάνω ντιλψεων το Αγουστίνου. Χαρακτηριστικά, Βικντιος κ Λειρνης (+ περ τ 450) ρζει τν Παρδοση ς «,τι πανταχο, πντοτε κα π πντων πιστεθη» («quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum est»[5]), μ βση δέ ατ τν ρχ, διδασκαλα το Αγουστνου δν νκει στν Παρδοση τς κκλησίας κα, κατά συνέπειαν, εναι πορριπτέα. Πελαγιανισμς, ντίθετα, σύντομα γκαταλήφθηκε στή Δση, ποα δειξε ζωηρ νδιαφρον γι τν καταδκη του. Εναι χαρακτηριστικ, τι μχρι σμερα Δση, χοντας τίς αγουστίνειες περ σωτηρας προκαταλψεις, βλπει στν ρθδοξη Πατερικ Θεολογα να εδος κρυπτοπελαγιανισμο[6].

*     *     *

Κρνοντας τίς παραπάνω περ σωτηρας ντιλψεις το Πελαγου κα το Αγουστνου, παρατηρομε κατ’ ρχήν τι καί ο δύο χουν ς βάση καί φετηρία τους τόν νθρωπο καί τήν νθρώπινη βούληση εδικότερα, γιά τήν προσέγγιση καί κατανόηση τς νθρώπινης πτώσης καί σωτηρίας (νθρωποκεντρική κατανόηση το σχήματος: πτώση - σωτηρία). στόσο, κατά τήν ρθοδόξη Παράδοση, κτός πό τήν νθρώπινη βούληση, πάρχει καί νας λλος παράγοντας, ποος ποτελε κλειδί γιά τήν κατανόηση ατο το σχήματος καί ποος εναι πενέργεια το διαβόλου στήν νθρώπινη πτώση καί σωτηρία. ντως, τόσο κατά τή σχετική διήγηση τς Γένεσης[7], σο καί κατά τή μαρτυρία τς Πατερικς Παράδοσης, λλά καί τς ρθόδοξης κκλησιαστικς μνολογίας, νθρωπος ξέπεσε το Παραδείσου «φθόν διαβόλου πατηθείς»[8], δέ σωτηρία του περιγράφεται συνήθως ς «γών», «πάλη» καί «πόλεμος» ναντίον το διαβόλου. ντίθετα, στίς περί σωτηρίας ντιλήψεις το Πελαγίου καί το ερο Αγουστίνου πουσιάζει κάθε λόγος καί ναφορά στν ῥόλο το διαβλου στ γεγονς τς πτσεως κα τς σωτηρας. Αγουστνος συμφωνε μ τν Πελγιο στό τι τ προπατορικ μρτημα εναι ποτέλεσμα τς βούλησης το νθρπου ποκλειστικά[9], κα χι ποτέλεσμα τς συνεργασας τς νθρωπνης βούλησης μέ τόν διάβολο, ποος ξαπάτησε τος Πρωτοπλστους, δηγώντας τους στήν πτώση. σχυρζεται, πσης, ερός Αγουστνος τι βοληση το δμ κληρονομεται, κατ κάποιον τρπο, πό τούς πογνους του[10]. στόσο, διαφοροποιεται πό τόν Πελάγιο στ τι ρνεται ποιονδήποτε ρλο στν νθρωπνη βοληση μετ τν πτση.
Τ γεγονς ατ, καθς κα ντίληψη τι διβολος δέν εχε κάποια πίδραση πενέργεια στν νθρώπινη πτση, φελεται στ τι « κοσμολογα το Αγουστνου δν πτρεπε ν πρχουν βουλσεις ντθετοι πρς τν θεαν θλησιν»[11]. Θες δν δημιοργησε, πως δχεται ρθδοξη Παρδοση, λεθερα ντα, τ ποα, μ τν νοχ το Θεο, νδέχεται ν χουν θελσεις ντίθετες πρς τ θεία θέληση (πως νθρωπος μετ τν πτση διβολος). σατανς δν θεωρεται ς ντιτιθμενος πραγματικά στν Θε κα ς « χων τ κρτος το θαντου»[12], λλ κλαμβνεται (πντοτε κατ τν Αγουστνο κα τν μετά π' ατν δυτικ περ σωτηρας ντληψη) ς ργανο, μέ τό ποο Θες τιμωρε τν μαρτσαντα νθρωπο. πομνως, πτώση το νθρπου στά χέρια το διαβλου θεωρεται ς τιμωρα κ μέρους το Θεο, θνατος θεωρεται πίσης ς τιμωρα κ μέρους Θεο κα ς κτι τ φυσικ γιά τόν νθρωπο, σατανς θεωρεται ργανο τιμωρίας στά χέρια το Θεο κ.λπ. Ατά σημανουν τι, τελικά, ατιος το κακο σέ λες τίς κφνσεις του εναι διος Θες, ατιος το θαντου εναι πάλι Θες, « χων τ κρτος το θαντου» εναι Θες καί χι διάβολος καί, τέλος, ,τι κακ συμβανει στόν κσμο προρχεται πό τό τιμωρητικό θεο θέλημα! τσι, γιά τή δυτική ντίληψη, σωτηρα δν συνσταται στ συντριβ το διαβλου μέ τήν νάσταση το Χριστο, δν εναι λτρωση πό τόν θάνατο κα τή φθορά, οτε θεραπεα τς προσβλημένης πό τόν σαταν νθρώπινης φσης, λλά εναι λτρωση πό τή θεία ργή, κανοποηση τς προσβλημένης πό τήν νθρώπινη μαρτία «θεας δικαιοσνης» κα λλαγ τς στσης το Θεο ναντι το νθρπου.

*     *     *

πως εδαμε, στή Δύση πικράτησαν κυρίως ο αγουστίνειες προκαταλήψεις καί γενικότερα αγουστίνεια κατανόηση το δόγματος τς σωτηρίας. κατανόηση ατή, σέ συνδυασμό μέ τήν πομάκρυνση πό τήν Πατερική Παράδοση τς κκλησίας, δήγησε σέ διέξοδα, τά ποα πιχείρησαν νά πιλύσουν μεγάλοι θεολόγοι τς Δύσης, διατυπώνοντας θεωρίες περί σωτηρίας, μέ βάση, μως, νθρώπινους συλλογισμούς καί ξω πό τό πνεμα τς γίας Γραφς. Θά δομε συνοπτικά τρες τέτοιες χαρακτηριστικές θεωρίες γιά τή σωτηρία, πού διατυπώθηκαν στήν μεταυγουστίνεια θεολογική παράδοση τς Δύσης, δηλαδή στήν ποχή τς κυριαρχίας τς λεγομένης «σχολαστικς θεολογίας».
α) Γιά νά ρμηνεύσουν τήν παραδεδομνη Βιβλικ κα Πατερικ διδασκαλα γιά τήν καταπάτηση το διαβλου κα το θαντου μέ τόν Θαντο κα τήν νάσταση το Χριστο ο ερς Αγουστνος (354-430) κα Βερνρδος κ Claivaux (1090-1153), διατπωσαν τν «περ καταχρσεως τς ξουσας το σαταν» θεωρα. Σύμφωνα μέ τή θεωρία ατ, σατανς, χοντας λάβει πό τόν Θεό τ δικαιοδοσα πάνω στούς νεκρούς, περβη τ ρια ατς τς δικαιοδοσας κα παραβασε τν τξη τς ξουσίας του, ταν ποπειράθηκε ν συλλβει τν Υἱό το Θεο κα ν Τόν φρει ντς τς δικαιοδοσας του, μεταξύ τν νεκρν, δηλαδή νά Τόν θανατώσει. τσι, διβολος γινε νοχος δικης ποπερας ναντίον Δικαου καί γι’ ατό Θες, τιμωρντας τον, το φαίρεσε τούς νεκρούς, τούς ποίους κρατοσε στήν ξουσία του.
β) ναντι τς παραπάνω περ πολυτρσεως διδασκαλας, Πτρος βελρδος (1079-1142) διετπωσε τν «θικιστικ» θεωρα περί σωτηρίας. βελάρδος θέτει τό ρώτημα: γιατ Θες δν μπορε μόνο μέ τήν νεργεα τς βούλησής του ν συγχωρσει τίς μαρτες τν νθρπων κα ν τούς λευθερσει πό τήν ξουσία το σαταν; ταν ναγκαο τ Πθος το Κυρου γιά τόν σκοπ ατ; Τ λση τν ρωτημτων ατν ναζήτησε στήν θικιστικ κα συναισθηματικ ρμηνεία τς πιφάνειας το Κυρου. Σκοπς τς πιφάνειας το Χριστο ταν, κατ τν βελρδο, πδειξη τς θεας γπης πρς τν νθρωπο κα διγερση τς ντίστοιχης γπης πρός τόν Θεό στήν καρδιά το νθρπου. νανθρπηση το Λγου δηλαδή, εχε σωτηριολογικ σκοπ μνο μέ τν ννοια τι Κύριος λθε στν κσμο γι ν δσει τ καλ παρδειγμα τς γπης κα τς πακος, μέ τίς ποες νθρωπος νώνεται μέ τόν Θεό καί σώζεται. Εναι φανερό, τι ο παραπάνω ντιλήψεις το βελάρδου προσεγγίζουν καί ταυτίζονται σχεδόν μέ ατές το Πελαγίου
γ) Ο νσελμος Καντουαρας (1033-1109) κα Θωμς κιντης (1225-1274) ποστριξαν τν «περ κανοποισεως τς θεας δικαιοσνης» θεωρα. Σύμφωνα μέ ατ, πτση το νθρπου ποτελε πειρη προσβολ το Θεο. Μετά τήν πτώση προσβληθεσα θεα δικαιοσνη παιτοσε πειρη «κανοποηση» («satisfactio»), τν ποα νθρωπος, ς πεπερασμένος,  δν μποροσε ν προσφέρει. μόνη δυνατότητα ταν ν τν προσφέρει, κατά κάποιον τρόπο , διος Θες στόν αυτό Του. Ατό γινε μέ τό Πθος κα τόν σταυρικό Θάνατο το ησο Χριστο. Χριστς λθε στν κσμο μέ σκοπό νά κανοποισει τ θεα δικαιοσνη μέ τό Πθος κα τόν Θάνατό Του. Εναι φανερ τι στν περ πολυτρσεως διδασκαλα το νσλμου Θες κλαμβνεται ς τιμωρς κα ς παιτν πειρη κανοποηση, δηλαδή μφανίζεται χοντας νθρπινα πθη, δυναμίες κα κακες. Κατά τήν ντίληψη το νσέλμου καί τν διαδόχων του, σωτηρα το νθρπου κα νανθρπιση το Θεο εναι νγκη τς θεας φσης. νανθρπιση το Λγου μπορε ν νοηθε ς ναγκαος ρος τς πολυτρσεως το νθρώπου μνο μέ τν προϋπθεση τι Θες παίτησε πειρη κανοποηση γι τίς μαρτες τν νθρπων. Χριστς πρεπε ν εναι κα Θες, πειδή μνο ς Θενθρωπος θά μποροσε ν προσφρει πειρη κανοποηση. θεωρα το νσλμου δηγε ναγκαστικά στν ποτμηση τς ναστσεως το Κυρου, ποία χαρακτηρζει μχρι σμερα τ Δση, φο ς κατ' ξοχν γεγονς τς σωτηρας δν κλαμβνεται πλέον «καταπτηση»[13] κα συντριβ το θαντου και το διαβλου μέ τήν νάσταση το Κυρου, λλ τ Πθος κα Σταρωση, μέ τά ποα προσφέρθηκε, ποτθεται, πειρη κανοποηση στν ποσβληθεσα θεα δικαιοσνη.

*     *     *

Μ βση τ παραπάνω εναι φανερ τι ρθδοξη περ σωτηρας ντληψη εναι μα λλη ντληψη, μέ διαφορετικές προϋποθέσεις, ποα δέν χει καμία σχέση οτε μ τν περί σωτηρίας ντίληψη το Πελαγου, οτε μ ατή το Αγουστνου, οτε μέ τίς μεταγενέστερες τν Βερνρδου κ Claivaux, Πτρου βελρδου καί νσέλμου Καντουαρίας.
Κατ τν ρθδοξη Βιβλική καί Πατερικ θεώρηση το σχήματος πτώση - σωτηρία, Θεός μέ λευθερη πρωτοβουλία Του δημιούργησε λεύθερα ντα, τούς γγέλους καί τούς νθρώπους, μέ σκοπό νά συμετέχουν στή Δόξα Του καί νά πολαμβάνουν τήν μακαριότητά Του. Ατό σημαίνει τι, μέ τή θελησή Του, νέχεται νά πάρχουν καί θελήσεις ντίθετες πρός τή δική Του θεία θέληση. Διαφορετικά, καταργεται τό σημαντικότερο δρο Του πρός τά ντα ατά, τό «ατεξούσιον», δηλαδή λεύθερη βούληση. Κάποια πό τά παραπάνω λεύθερα καί ατεξούσια ντα, κάνοντας κακή χρήση τς λευθερίας τους, ξέπεσαν πό τή μετοχή τους στή Δόξα το Θεο καί πώλεσαν τήν ρχική τους μακαριότητα. Προηγήθηκε πτση το διαβλου καί τν δαιμόνων, ποία φελεται κριβς στν κακ χρση τς λευθερας τους. π τ στιγμ τς πτσης του σατανς εναι πργματι ντιτιθμενος στν Θε, « χων τ κρτος το θαντου»[14], λλά κα ατιος το θανάτου.
κολούθησε πτση το νθρπου, ποία εναι, πίσης, λεύθερη πιλογ του, φείλεται, μως, σέ δο ατες. πρώτη εναι διβολος, ποος ξαπάτησε τν νθρωπο πό φθόνο, καί δεύτερη ατία εναι λεύθερη βούληση το νθρπου, ποία συνεργσθηκε μέ τόν διάβολο καί κανε ποδεκτή τήν «προσφορά» του. Τό δένδρο «το γινώσκειν καλόν καί πονηρόν»[15], λλά καί παγορευτική ντολή το Θεο πρός τούς Πρωτοπλάστους νά μήν φνε πό τούς καρπούς ατο το δένδρου, πέβλεπαν κριβς στήν ξασφάλιση καί στή δοκιμασία τς νθρώπινης λευθερίας: νθρωπος, ν θελε νά πορρίψει τόν Θεό καί νά ρνηθε τά γαθά Του, μποροσε νά φάει πό τόν παγορευμένο καρπό. πτση συνσταται στν πομκρυνση το νθρπου πό τή θεα ζωή κα στν ποδολωσή του στν διβολο, μέ ναγκαα πακόλουθα τήν σθνεια τς νθρώπινης φσης κα τήν κυριαρχα το κρτους το θαντου. θάνατος ταν πρώτη καί σπουδαιότερη συνέπεια τς πρώσης, σύμφωνα μέ τήν προειδοποίηση το διου το Θεο[16].
Ατιος το κακο, γενικά, εναι διάβολος, λλά καί νθρωπος, ποος συνεργάστηκε μέ τόν διάβολο, καί σέ καμία περίπτωση Θες. Ατιος το κακο στή φση εδικότερα εναι νθρωπος, ποος μέ τήν πτση του συμπαρσυρε κα τν φυσικ κσμο στν πτση κα τόν πέταξε στή φθορ. Τό προπατορικό μάρτημα δέν εναι αστηρά προσωπικό, πως στήν περίπτωση τν γγέλων, κατά τήν ποία ξέπεσαν καί γιναν δαίμονες μόνο σοι πό τούς γγέλους μάρτησαν. μετδοση το προπατορικο μαρτήματος φελεται στ τι λοι ο πόγονοι το δμ κληρονομον τν ρρωστημένη φση του, στν ποα εσλθαν φθορ, μαρτα, τ πθη καί θάνατος. φύση ατή εναι μεταπτωτική, γιατί λοι ο πόγονοι το δάμ γεννήθηκαν μετά τήν πτώση, λοι κληρονόμησαν τήν πεσοσα (καί χι τήν προπτωτική) φύση του καί λοι χουν νγκη λύτρωσης πό τό προπατορικό μάρτημα καί τίς συνέπειές του.
πειδή, πως εδαμε, εθύνη τς νθρώπινης πτώσης δέν βαρύνει ξ λοκλήρου τόν νθρωπο, λλά πρωτίστως τόν διάβολο, καί πειδή « Θεός γάπη στί»[17] καί δέν νεχόταν νά βλέπει «πό το διαβόλου τυραννούμενον τό γένος τν νθρώπων»[18], εχε δη τοιμάσει καί φάρμοσε να σχέδιο σωτηρίας το νθρώπου, τό ποο νομάζεται «Θεία Οκονομία» καί το ποίου κέντρο εναι νσάρκωση το Υο καί Λόγου το Θεο. νθρωπος δν ταν δυνατ ν σωθε μνος του καί μέ τίς δικές του δυνμεις. πρεπε ν πραγματοποιηθε νσρκωση το Υο κα Λγου το Θεο, γι ν καταστραφε σατανς κα ν παλλαγε νθρωπος πό τό κρτος το θαντου. καταπτηση το διαβλου γινε μέ τόν Θάνατο κα διαίτερα μέ τήν νάσταση το Κυρου. Μετά τήν νάσταση καί φο οσιαστικά χει συντριβε χθρός το νθρώπινου γένους, νθρωπος μπορε πλέον νά οκειοποιηθε τά ποτελέσματα το ργου το Χριστο.
λλ, κα οκειοποίηση τν ποτελεσμάτων το πολυτρωτικο ργου το Χριστο, δηλαδή τς ντικειμενικά δεδομένης σωτηρίας, δέν εναι ργο τς λεύθερης θέλησης το νθρώπου ποκλειστικά. πολτως ναγκαα γι τ σωτηρα εναι καί Θεα Χρη, χωρίς τήν ποα τποτε δν μπορε ν πιτχει νθρωπος. Θεία Χάρη παρέχεται κυρίως πό τά Μυστήρια τς κκλησίας, πού σημαίνει τι ναγκαος ρος τς σωτηρίας εναι νταξη στό σμα τς κκλησίας καί κκλησιαστική - μυστηριακή ζωή. σωτηρα δν συνσταται στή λτρωση πό τή θεα ργή, πως πιστεύει δυτική παράδοση, λλά στ λτρωση πό τόν θάνατο κα τή φθορά, στν πελευθρωση πό τήν καταδυναστεα το διαβλου κα στ θεραπεα τς προσβληθεσας πό τόν σαταν νθρώπινης φσης.





[1] Ἰω. Καρμίρη, Τά Δογματικά καί Συμβολικά Μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκ-κλησίας, τ. Ι, ἐν Ἀθήναις 19602, σ. 151-152.
[2] Τίς περί σωτηρίας ἀντιλήψεις τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου βλ. ἐν Ἀρχ. Βασ. Στεφανίδου, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία. Ἀπ' ἀρχῆς μέχρι σήμερον, Ἀθῆναι 19784, σ. 249-250.
[3] Αὐτόθι, σ. 250.
[4] Βλ. παρακάτω, σ. 6-7.
[5] Ἀρχ. Βασ. Στεφανίδου, μνημ. ἔργ., σ. 253. Ἡ πρόταση αὐτή ἀποτελεῖ τόν ἐπιτυχέστερο, ἴσως, ὁρισμό τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης.
[6] ω. Ρωμανίδου, Τό Προπατορικόν ἁμάρτημα, ἔκδ. Δόμος2, σ. 20.
[7] Γεν. 3, 1-6.
[8] Ἀκολουθία Νεκρώσιμος, Μικρόν Εὐχολόγιον, ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι 198810, σ. 206-207.
[9] Αὐτόθι, σ. 8.
[10] Αὐτόθι, σ. 8.
[11] Αὐτόθι, σ. 8.
[12] Ἑβρ. 2,14.
[13] Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ψάλλει ἐπανειλλημένα: «Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανά- τῳ θάνατον πατήσας».
[14] Ἑβρ. 2,14.
[15] Γεν. 2,17.
[16] «ᾟ δ’ ἄν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ’ αὐτοῦ, θανάτω ἀποθανεῖσθε» (Γεν. 2,17).
[17] Α' Ἰω. 4,16.
[18] Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος, Μικρόν Εὐχολόγιον, ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακο-νίας, Ἀθῆναι 198810, σ. 72.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου